Nón Ngựa Phú Gia Thêu Hoạ Tiết Mặt Ngoài – OCOP 4 Sao Bình Định

TVC giới thiệu Nét Đẹp Phú Gia - Làng Nghề Làm Nón Hơn 300 Tuổi

Nón lá là một hình ảnh rất đặc trưng, gắn liền với trang phục truyền thống của phụ nữ Việt Nam. Những chiếc nón quai thao của các cô gái xứ Bắc, nón bài thơ của cô gái Huế đã đi vào thi ca, càng tôn thêm nét quyến rũ, duyên dáng của phụ nữ Việt Nam… Chiếc nón ngựa Phú Gia của các cô gái đất võ Bình Định cũng vậy, nó được tạo nên từ bàn tay khéo léo, tài hoa của những người thợ thủ công gắn bó với nghề, tạo nên nét văn hóa riêng của miền đất võ.

Ở làng Phú Gia, xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, bên những rặng tre yên ả và những cây rơm còn thơm mùi rạ, hơn 300 năm qua, người dân nơi đây đã gắn liền với nghề làm nón ngựa, một sản phẩm độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của miền đất võ.

Ở vùng đất võ Bình Định, những chiếc nón có bịt bạc, chạm trổ hình rồng phượng trên đỉnh nón ngày xưa được giới quan lại, địa chủ dùng để đội khi cưỡi ngựa chính là lý do chiếc nón Phú Gia được gọi là nón ngựa.

Nón ngựa dạng khung có thêu mặt ngoài phù hợp khi kết hợp chụp ảnh với áo dài hoặc trưng bày, trang trí nội thất. Họa tiết phong phú như thêu hình hoa, hoa quả, rồng, phượng hoặc nhận thêu theo yêu cầu. Sản phẩm khi mua được tặng kèm quai nón và túi giấy đúng kích thước thuận tiện làm quà tặng. 

Nón ngựa Phú Gia là món hàng thủ công mỹ nghệ độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Bình Định. Chiếc nón được tạo nên từ bàn tay khéo léo, tài hoa của những người thợ thủ công gắn bó với nghề từ khi còn rất trẻ. Cầm trên tay chiếc nón này, ta có thể cảm nhận được một quãng lịch sử tái hiện với nhiều nét văn hóa trong đời sống xã hội Việt Nam xưa. Làng nón ngựa Phú Gia (xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định) có tuổi đời hơn 300 năm. Nón ngựa Phú Gia được xem là “kiệt tác” của nón lá.

Giới thiệu về sản phẩm Nón Ngựa Phú Gia Thêu Hoạ Tiết Mặt Ngoài

Nón là hàng thủ công truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa của người dân đất Việt. Nếu như quê hương Quan họ Bắc Ninh có nón quai thao, hay xứ Huế có nón bài thơ, thì người Bình Định tự hào với chiếc nón ngựa. 

Để có một sản phẩm hoàn chỉnh thường trải qua 4 công đoạn cơ bản: tạo sườn mê, thắt nang sườn, thêu hoa văn trên sườn và cuối cùng là lợp lá chằm chỉ. Để lên hình một chiếc nón, ít nhất cũng mất 2-3 ngày. Một trong những khâu quan trọng nhất trong quá trình làm nón ngựa là thêu hoa văn. Muốn thêu được những hoa văn như ý, người thợ phải có khiếu mỹ thuật, khéo léo, có trí tưởng tượng phong phú.

Ở làng nón ngựa Phú Gia, hầu hết người dân chằm 2 loại nón ngựa với giá cả khác nhau. Chiếc nón bình thường thì chóp nón để trần, trên đỉnh có một chùm chỉ ngũ sắc như bông hoa. Đây là mẫu truyền thống, có giá từ 300 – 600 nghìn đồng/chiếc, tùy kích cỡ. Còn đối với loại nón ngựa làm bắt mắt hơn thì trên chóp nón có gắn chụp bạc hoặc đồi mồi có chạm chổ long, ly, quy, phượng. Chi phí để làm chiếc nón này khoảng 2,5 triệu đồng trở lên tùy họa tiết, kích cỡ.

Mỗi chiếc nón ngựa Phú Gia là sự kết tinh giữa vẻ đẹp tâm hồn, trí tuệ và bàn tay tài hoa, khéo léo của người nghệ nhân. Chiếc nón ngựa vừa có giá trị kinh tế, vừa mang tính nghệ thuật cao.

Các công đoạn làm nên một chiếc nón hoàn chỉnh

Phải dành thời gian và tâm huyết rất nhiều thì các nghệ nhân mới làm nên được chiếc nón vô cùng sắc xảo đến từng hoạ tiết. Hoa văn thêu tỉ mỉ, từng nan sườn nhỏ dẻo dai. Trải qua nhiều công đoạn công phu. Nguyên liệu chính để làm nên nón ngựa, gồm: lá kè mỡ(làm lá lợp), rễ dứa (làm vành), cây giang (làm sườn), cước (thắt vành), chỉ thêu (hoa văn).

Theo nghệ nhân Đỗ Văn Lan thì để hoàn thành xong một chiếc nón phải trải qua gần 13 công đoạn. Và mất thời gian từ 10- 20 ngày. Các giai đoạn chính đó là: đan sườn mê – luôn sườn dọc- thắt sườn- làm vành nón- thắt chóp. Thêu hoa văn- rọc lá- ghim xoáy- lợp lá, bủa- chằm nón- nứt nón- mạn tròng, kết sò – sửa hoàn thiện.

Khó nhất vẫn là thêu hoa văn, tùy vào mục đích sử dụng và yêu cầu của khách hàn. Mà nghệ nhân có thể thêu hình mai, lan, cúc, trúc; long, lân, quy, phụng. Phước như đông hải – thọ tỷ nam sơn… Nón dành cho người nam đội có đường kính 46 cm, còn nón dùng cho nữ thì có đường kính nhỏ hơn 42 cm.

Gia đình ông Lan còn lưu giữ được 12 cái chóp bạc, đồng từ lâu đời. Được chạm chỗ rất tỉ mỉ đến từ hoạ tiết nhỏ xíu. Các hình tượng long, lân, quy, phụng được chạm công phu trên chóp. Thợ kim hoàn thời nay khó có thể mà làm nên các chóp bạc giống vậy. Ngày nay chóp nón để trần, trên đỉnh có một chùm chỉ ngũ sắc phất phơ như bông hoa.

Theo những nghệ nhân cao niên ở làng, nguyên liệu dùng làm nón ngựa là cây giang làm sườn, lá kè (cọ) làm lá lợp nón, cây dứa (thơm tàu) thì chải ra làm chỉ. Dụng cụ để sản xuất gồm lồng tre (để sấy khô lá kè), kéo chuyên dụng (cắt lá kè), dao vuốt (chẻ) nang sườn, bàn chốt nang (có những lỗ tròn nhiều kích cỡ khác nhau để tướt nang tròn đều), kim chuyên dụng chằm nón, khuôn nón mẫu. Ngày nay chỉ được thay thế bằng cước mịn, còn giang, cọ thông thường thì được lấy từ vùng núi Vân Canh. Để có một sản phẩm là chiếc nón ngựa đẹp thường phải qua bốn công đoạn cơ bản:

• Tạo sườn mê: Rễ cây giang lấy từ trên núi đem phơi khô, chẻ thành những sợi nhỏ mỏng như sợi cước. Cách thức đan nang theo kiểu đan giỏ, các lỗ nang có hình lục giác tạo thành một miếng mê lớn.

• Thắt nang sườn: Đặt miếng mê lên khuôn nón mẫu, khâu vành nang dưới cùng để tạo sườn hình nón. Tiếp đến là khâu sườn đứng và sườn ngang bằng các sợi giang có kích cỡ như sợi tăm. Hai công đoạn làm sườn nón này phải do những người thợ chuyên nghiệp thực hiện.

• Thêu hoa văn trên sườn: Thông thường được thêu hoa văn theo các đề tài “long, lân, quy, phụng”, “lưỡng long tranh châu”, “mai, lan, cúc, trúc”, câu thơ, câu đối hoặc những cảnh vật trên nang sườn.

• Lợp lá chằm chỉ: Ở công đoạn cuối cùng này, người ta hái lá kè tươi từ vùng núi Vĩnh Thạnh, Gia Lai về; lá được xử lý công phu, tước bỏ sống lá, phơi khô trong bóng râm, đặt trên chậu lửa và lồng tre để xông lá cho chín; sau đó đem ra ngoài trời phơi sương, hơ lửa để vuốt cho lá được thẳng, phẳng. Người thợ dùng kéo chuyên dụng có bản mỏng, lưỡi dài để cắt lá thành từng miếng nhỏ theo chiều cao nón. Xếp chồng mép mí lá bủa (xòe) đều xung quanh sườn nón từ đỉnh xuống. Sau khâu lợp lá, người ta bắt đầu chằm (khâu) lá vào sườn nón, chỉ chằm nằm dưới mí lá nên nhìn bên ngoài không thấy đường chằm. Để có một chiếc nón đẹp, việc chằm nón cần phải chú ý đến từng đường kim mũi chỉ phải thật khéo để lá kết chằm vào sườn không bị nghinh, bị lật mà trông nón vẫn thanh.

Giá trị của chiếc nón ngựa Phú Gia

Phải đến tận nơi tìm hiểu, chứng kiến từng công đoạn cần mẫn của người nghệ nhân. Thì mới có thể hiểu hết được cái ý nghĩa, tâm tư của người nghệ nhân gửi gắm vào từng chiếc nón.

Giá trị của chiếc nón bao gồm từ rất nhiều thứ: từ cái tỉ mỉ, sáng tạo của người nghệ nhân. Đến những giá trị lịch sử, văn hoá của nó; đến những giá trị vật chất là các chóp bạc, đồng… Chính vì vậy giá bán của nón ngựa cũng cao hơn các loại nón khác. Giá từ 650.000- 50.000.000 VNĐ/cái. Phải nói rằng để làm xong chiếc nón tốn rất nhiều thời gian, tâm sức của người nghệ nhân. Nên mức giá này thật sự là xứng đáng, không quá mắc.

Mong muốn rằng sẽ có nhiều bạn trẻ yêu thích, tiếp bước truyền thống của làng nghề để có thể lưu truyền cho con cháu muôn đời. Mua những chiếc nón làm quà tặng là góp phần thúc đẩy kinh tế cho địa phương, có nguồn kinh phí để duy trì làng nón ngựa Phú Gia.

Theo các nghệ nhân làng nghề, sản phẩm nón ngựa Phú Gia không chỉ là chiếc nón lá thông thường mà còn là biểu tượng cho sự mạnh mẽ, uy nghiêm của con nhà võ, gắn với lịch sử nghĩa quân Tây Sơn thần tốc.

Sở dĩ dân gian gọi nón ngựa trước hết là vì nó dẻo dai, bền bỉ như loài ngựa. Bên cạnh đó, thuở xưa, nón ngựa Phú Gia được sản xuất chỉ dành riêng giới phong lưu, quyền quý, thường sử dụng trong lúc cưỡi ngựa; còn những chiếc nón có bịt bạc, chạm trổ hình rồng, phượng trên đỉnh nón thì được giới quan binh đội trên đầu khi cưỡi ngựa, nhằm thể hiện quyền uy trong thời đại phong kiến.

Chính vì thế mà nón của làng nghề truyền thống nón ngựa Phú Gia nổi tiếng có hoa văn tinh xảo, sang trọng mà ít ở đâu có được, đặc biệt là các mẫu hoa văn như: mai, lan, cúc, trúc. Bởi, nó là biểu tượng của sự thanh tao, đài các, thể hiện được sự luân chuyển của thời tiết bốn mùa…

Là người đam mê và là một nghệ nhân thực hành, truyền dạy nghề chằm nón ngựa Phú Gia, ông Đỗ Văn Lan rất phấn khởi khi nghề mình tâm huyết được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ông tự hào và tri ân sâu sắc đối với các bậc tiền bối, nghệ nhân đã có công sáng tạo, lưu giữ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản để thế hệ hôm nay được thừa hưởng thành quả quý giá này.

Làng Nón Ngựa Phú Gia – Nét đẹp truyền thống độc đáo giữa lòng Bình Định

Giữa nhịp sống hổi hả của thành thị, làng nón ngựa Phú Gia như một nốt nhạc yên bình lưu giữ những vẻ đẹp truyền thống của người Bình Định. 

Dẫu cho mưa cho nắng, không bao giờ nề hà hạnh phúc của những nghệ nhân làng nón ngựa Phú Gia chính là được tiếp tục làm việc mỗi ngày để gìn giữ và tạo ra những chiếc nón ngựa độc đáo – sản phẩm đặc biệt đại diện cho những người con đất võ. Nếu được một lần ghé qua nơi này, mình tin bạn sẽ cảm nhận và được truyền ngay vitamin D-ễ chịu đấy.

Làng nón ngựa Phú Gia – Nét đẹp truyền thống độc đáo

Tọa lạc ở làng Phú Gia, xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, làng nón ngựa Phú Gia với hơn 300 năm tuổi nghề làm nón ngựa, một sản phẩm dẻo dai, bền bỉ hệt như những con người nơi đây. Nếu chiếc nón bài thơ xứ Huế nổi tiếng với những hoa văn long phượng được lồng ghép cùng những câu thơ, câu văn thơ mộng, mềm mại thì chiếc nón ngựa có nét mạnh mẽ của người con đất võ với những hình ảnh khảng khái, cứng cỏi “long, lân, quy, phượng”, “mai, lan, cúc, trúc” hay “lưỡng long tranh châu”,…

Từ những chiếc nón ngựa bịt bạc được dùng cho giới quý tộc, quan lại khi cưỡi ngựa (à há giờ thì đã biết tại sao gọi là nón ngựa rồi nhé) kỳ công và tiêu tốn nhiều thời gian để thực hiện đến nay để phù hợp với cuộc sống hiện đại, chiếc nón ngựa đã được cải tiến để việc thực hiện thêm dễ dàng và nhanh chóng hơn, các họa tiết trên nón cũng được lựa chọn để phù hợp với xu hướng hiện nay. Cũng vì thế, nón ngựa được rất nhiều du khách tứ phương yêu thích vì sự kỳ công và tỉ mỉ của mỗi chiếc nón. 

Chỉ cách 44 phút đi từ Quy Nhơn, tụi mình đã có thể đến và tận hưởng không khí trong lành, bình yên của làng nghề này rồi. 

Những điểm nổi bật của làng nón ngựa Phú Gia

Từ những chiếc nón ngựa kỳ công, độc đáo

Mỗi một chiếc nón ngựa tại đây đều được thực hiện với sự tỉ mẩn và khéo léo từ các nghệ nhân lành nghề tại đây. Làm nón ngựa rất lắm công phu phải trải qua 3 công đoạn. Đó là làm mê sườn, đan sườn mê và chằm nón. Mỗi công đoạn có một thôn, một xóm làm riêng theo hình thức chuyên môn hóa. Còn với riêng Phú Gia chủ yếu là mua sườn mê về làm ra nón thành phẩm.

Mê sườn được chẻ nhỏ ra như những cây tăm và chuốt nhẵn đều, tiếp đến là đan mê. Bước tiếp theo là đặt mê sườn lên khung nón và cuối cùng là đặt lá cọ lên trên mê sườn, tiến hành chằm nón. Bên trong nón được thêu nhiều hình ảnh, hoạt tiết trang trí bắt mắt như: các loại hoa hay hình ảnh rồng phượng. Điều đặc biệt hơn đó là thường việc thêu sẽ do những nghệ nhận lớn tuổi, lành nghề thực hiện.

Đến những món quà lưu niệm đậm nét con người đất võ

Tại làng nón ngựa Phú Gia sẽ có 2 loại nón: Chiếc nón bình thường thì chóp nón để trần, trên đỉnh có một chùm chỉ ngũ sắc phất phơ như bông hoa, những chiếc nón này có giá tương đổi rẻ từ 40.000 – 50.000. Chiếc nón làm theo nguyên mẫu truyền thống này có giá từ 300.000 – 500.000 đồng/chiếc và có thể có giá hơn, tùy kích cỡ và các kiểu hoa văn.

Đối với loại nón ngựa làm bắt mắt hơn thì trên đỉnh nón được gắn chụp bạc hoặc đồi mồi có chạm trổ long, lân, quy, phụng. Quai nón được làm bằng những dải lụa đỏ hoặc xanh, chỗ dưới cằm có chỏm tua. Những chiếc nón ngựa thế này rất được du khách ưa thích bởi sự độc đáo và độ bền của nón. Ngoài sử dụng để bán và xuất khẩu, ở làng Phú Gia nón ngựa là một trong những vật phẩm không thể thiếu vào những ngày cưới hỏi khi đó trong ngày này chú rể sẽ đội chiếc nón ngựa này để đi rước dâu về nhà như một nét văn hóa của nơi đây. 

Khi đến với làng nghề bạn sẽ có cơ hội được tham quan và tận mắt được xem những nghệ nhân và những người sống tại Phú Gia thực hiện những chiếc nón ngựa này. Ở đây ai cũng được dạy làm nghề từ khi còn rất nhỏ tuổi, nên đừng quá bất ngờ khi bạn thấy ai ai ở đây cũng thoăn thoắt tay nghề làm nón từ những cô chú lớn tuổi đến các bạn nhỏ nhé! 

Ngoài ra, bạn còn có thể mua cho mình những chiếc nón ngựa xinh xắn và có thể lựa chọn dây quai nón để tạo điểm khác biệt cho chiếc nón của mình. Nếu bạn đã quen với những chuyến đi chơi sôi nổi, náo nhiệt thì mình tin rằng chuyến đi đến làng nón ngựa Phú Gia sẽ là một trải nghiệm khác, một chuyến đi bình yên và cực kì dễ chịu đó. 

Tuy nhiên, bạn cũng lưu ý là tránh làm ồn hay ảnh hưởng đến thời gian làm việc và quá trình làm nón của các nghệ nhân tại làng nghề này nha.

Công ty Chúng tôi Cam kết bán hàng 100% chính hãng, đúng giá, đúng chất lượng sản phẩm, dịch vụ đã công bố trong gian hàng:

✔ Quý khách mua hàng được kiểm tra trước khi thanh toá

✔ Được đổi trả nếu hàng bị lỗi hỏng không đặt yêu cầu do vận chuyển.

✔ Quý khách mua hàng thanh toán theo hình thức:nhận hàng và gửi tiền cho người Ship hàng!

✔ Thời gian giao hàng: Đơn mua lẻ phụ thuộc vào đơn vị ViettelPost. Đơn mua Sỉ Chúng tôi sẽ thuê xe chuyên chở tận nơi nhận!

✔ Quý khách mua hàng bấm nút: Đặt Mua sau đó điền đầy đủ thông tin và ghi chú thời gian có thể nhận hàng.

✔ Công ty chúng tôi sẽ trực tiếp gửi hàng về địa chỉ Quý khách yêu cầu.

✔ Đơn cần Gấp trong phần Đặt Mua ghi chú: Gửi Grab và Quý khách tự trả phần phí này.

✔ Quý khách đặt đơn không cần đăng ký thành viên.