Nón Lá Hoàng Diệu Chính Hãng

Những ngày nông nhàn, tiếng cười nói trong lúc lao động lại vang vọng khắp các con đường trong xóm Hoàng Diệu. Nghề đan nón lá đã có tại đây từ nhiều đời, thu hút du khách tìm đến mỗi khi có dịp ghé thăm miền non nước Cao Bằng.

TVC giới thiệu Làng Đan Nón Lá - Chúp Xà Của Người Nùng An - Cao Bằng

Từ bao đời nay, người Nùng An ở Hoàng Diệu (xã Tự Do, huyện Quảng Hoà, tỉnh Cao Bằng) đã nức tiếng gần xa với nghề đan nón lá. Cuộc sống hiện đại dù thay đổi từng ngày song những chiếc nón chúp xà vẫn giữ được nét bình dị, mộc mạc như chính con người nơi đây.

Nón lá của người Nùng An (thường được gọi với cái tên nón chúp xà) có sự khác biệt, nét riêng độc đáo khác với các dân tộc khác, khác từ hình thức, khác cả về nguyên liệu và cách làm.

Nón chúp được làm thủ công từ cây tre, cây nứa (tiếng địa phương gọi là cây mạy thàn), mai, lá mai... Những cây tre được chọn để làm nón phải là những cây to đường kính trung bình từ 5-8cm, thân thẳng và không bị đứt ngọn. Các lại cây này đều được trồng ngay tại địa phương với diện tích khoảng 1,5 ha.

Những người cao tuổi ở Hoàng Diệu cho biết, công đoạn quan trọng nhất để làm ra một chiếc nón phải kể đến việc chẻ nan, chẻ mỏng hay dày, nan cứng hay dẻo đều phụ thuộc vào độ khéo léo của người thợ. Với những người thợ “cao tay” dùng dao để chẻ là tối kị. Những chiếc nan chính là thứ quyết định đến chất lượng cũng như độ bền của chiếc nón.

Nan sau khi được chẻ sẽ được đan thành khung. Khung của một chiếc nón chúp  xà sẽ có 2 lớp, một lớp ngoài và một lớp trong.

Lớp khung bên ngoài được người thợ đan rất cẩn thận và tỉ mỉ, không để lộ một mấu nối nào ra ngoài, lớp khung này sẽ quyết định tính thẩm mỹ của chiếc nón thành phẩm.

Lá mai sau khi lấy về được bó thành từng bó nhỏ rồi xếp trên gác bếp để hong khô cho đến khi lá ngả màu nâu, không còn giữ nước và có độ dai nhất định. Những chiếc lá tre mai to, dài và không bị không bị rách sẽ được lót vào làm lớp giữa của chiếc nón.

Nhờ lớp lá mai lót ở giữa này mà chiếc nón chúp che mưa, che nắng tốt hơn cho người đội. Từ xa xưa chiếc nón chúp từng là vật bất ly thân của người Nùng mỗi khi lên nương, lên rẫy.

Sau khi lót lá mai, người thợ sẽ ép chặt rồi cố định lớp khung thứ hai lên cho nón thêm dày và cứng cáp. Những chiếc nón chúp sau khi được hoàn thành công đoạn cuối cùng sẽ tiếp tục được hong khô trên gác bếp giúp không bị mối mọt, có độ bền lâu, trời nắng không bị cong vênh, trời mưa không bị thấm nước.

Các công đoạn làm nón Chúp đều thủ công, khâu chuẩn bị nguyên liệu lên tới hàng tháng nên trung bình mỗi ngày, ông Nông Văn Nghiệp chỉ làm được 4 chiếc. Giá trị chiếc nón khi bán ra thị trường hiện nay chẳng cao, không chỉ với ông Nghiệp mà 92 người lao động khác vẫn miệt mài giữ nghề đan nón thì đây chỉ còn là một nghề phụ, tranh thủ làm lúc nông nhàn.

Ngày nay, cùng với sự phát triển của xã hội, trên thị trường có rất nhiều nhiều loại mũ, nón được sản xuất công nghiệp giá thành rẻ phù hợp với người tiêu dùng, chiếc nón lá càng dần đi vào quên lãng. Những người trẻ còn muốn theo nghề truyền thống không nhiều.

Chiếc nón lá người Nùng ngày càng ít người biết làm. Tuy vậy, những người còn giữ nghề ngày qua ngày vẫn tỉ mỉ, kỳ công tạo ra những sản phẩm mang đậm “nét duyên” của đồng bào thiểu số nơi đây.

Là một dân tộc cần cù, chịu khó hay làm, đại bộ phận người Nùng An đều là những người thợ thủ công khéo tay. Những chiếc nón chúp xà đủ kích cỡ với kỹ thuật đan lát độc đáo càng góp phần tô đậm nét riêng biệt của người Nùng An, không thể lẫn với dân tộc nào khác.

Nón Lá Chúp Xà Hoàng Diệu – Bản Sắc Văn Hóa Người Nùng Cao Bằng

Nhắc đến nón lá thì chắc hẳn nhiều người sẽ nghĩ ngay đến nón lá bài thơ hay là nón lá làng Chuông của người Kinh ở miền xuôi. Nhưng còn có 1 loại nón lá nữa vô cùng độc đáo, đó chính là nón lá của người Nùng ở Cao Bằng. Với người dân tộc Nùng ở huyện Quảng Hòa tỉnh Cao Bằng, chiếc nón lá là vật dụng không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày gắn với hoạt động lao động sản xuất và văn hóa. Trải qua thời gian và đổi thay, phát triển của đời sống, nón lá của người Nùng vẫn giữ được vẻ đẹp bình dị, mộc mạc như chính con người nơi đây.

Không chỉ đơn thuần dùng để che nắng, che mưa, nón lá còn là nét riêng, cái “duyên” của dân tộc. Dù không còn phát triển như trước, nhưng nghề làm nón lá vẫn được người dân ở nhiều địa phương trong huyện Quảng Hòa giữ gìn và phát triển. Nón lá của người Nùng rất khác với nón lá dưới xuôi và gồm nhiều loại, như: Chúp xà (nón chóp nhọn), Chúp slâng (nón bè như cái sàng), Chúp Vja (nón đan có hoa văn, hoặc nón kết hoa), Chúp tha bẻ (nón có hoa văn tròn như mắt con dê)… Không chỉ khác về hình thức mà còn khác về nguyên liệu và cách làm. Chính sự tự nhiên với dáng vẻ hoang sơ, đơn giản của những chiếc nón lá, với  kỹ sảo đan lát độc đáo tạo nên kiểu dáng riêng của từng chiếc nón, loại nón và chứa đựng các yếu tố văn hóa của cộng đồng người Nùng, của từng vùng quê.

Ngày nay, việc đan nón cũng trở nên mai một, dù không còn là nghề được ưu tiên lựa chọn nhưng vẫn còn những người đang âm thầm tỉ mỉ, khéo léo vì nhiệt huyết với nghề và vì muốn níu giữ cái nghề làm nên nét đặc sắc của người Nùng. Tổ hợp tác sản xuất nón lá (chúp xà) Hoàng Diệu do ông Nông Văn Nghiệp làm tổ trưởng được thành lập cũng nhằm thể hiện tâm huyết ấy và mong muốn được thế hệ trẻ kế thừa, để từ đó không chỉ nón lá của người Nùng mà nhiều nét đẹp văn hóa của đồng bào các dân tộc được tồn tại và phát triển.

Chiếc nón lá do đôi bàn tay chai sần của những người thợ làm ra tiếp tục đi đến những phiên chợ, bầu bạn với người dân vùng núi cao, giúp che mưa, nắng và hiện hữu như là một minh chứng cụ thể cho nét độc đáo của đất và người nơi vùng núi cao. Nón lá (chúp xà) của người Nùng xã Tự Do đã trở thành một sản phẩm được nhiều du khách tìm mua làm kỷ niệm khi đến tham quan, du lịch tại Cao Bằng. Đến với những bản làng có nghề làm nón tại huyện Quảng Hòa, du khách còn được tìm hiểu, trải nghiệm nét văn hóa độc đáo và hòa vào đời sống của bà con dân tộc Nùng. Chắc chắn, bạn sẽ có được những trải nghiệm vô cùng thú vị và thêm yêu mến vùng đất Cao Bằng.

Độc đáo nghề đan nón “Chúp xà” của người Nùng An

Trải qua bao thăng trầm của thời gian, nghề đan nón chúp xà được người dân xóm Hoàng Diệu, xã Tự Do (Quảng Hòa) gìn giữ, bảo tồn, gây dựng thương hiệu và trở thành một trong những nghề truyền thống mang lại nguồn thu nhập cho người dân. 

Nón chúp xà gắn liền với cuộc sống thường ngày của người Nùng An. Nón là vật dụng gần gũi, là người bạn đồng hành cùng người dân trong lao động, sinh hoạt. Nón dùng để che nắng, che mưa, nón theo người nông dân ra đồng, theo người phụ nữ làm duyên, làm đẹp hay thân thương và gần gũi hơn chính là những cơn gió mát bà dùng để quạt đưa cháu vào giấc ngủ. Bên cạnh đó, nón chúp xà ngày nay còn được sử dụng như một món đồ trang trí nghệ thuật, xuất hiện trong những buổi triển lãm, đạo cụ nghệ thuật trong các tiết mục hát, múa duyên dáng hay các ý tưởng thiết kế đầy tính sáng tạo. Đặc biệt, nón chúp xà được xem là quà tặng tinh tế, ấn tượng, giản dị, tiện dụng nhưng vẫn mang đậm nét văn hóa truyền thống dân tộc cho du khách đến tham quan, trải nghiệm miền non nước Cao Bằng.

Xóm Hoàng Diệu có 112 hộ, 506 nhân khẩu. Tháng 5/2023, cùng với sự chung tay, hỗ trợ của các ban, ngành, 22 hộ dân thành lập Tổ hợp tác sản xuất nón lá (chúp xà) Hoàng Diệu. Đến nay, số hộ tham gia Tổ hợp tác tăng lên 34 hộ. 

Không ai còn nhớ nghề làm nón chúp xà tại xóm Hoàng Diệu có từ bao giờ. Chỉ biết rằng thế hệ này nối tiếp thế hệ kia, truyền nối cho nhau cách đan nón chúp xà. Bà Hoàng Thị Đẹp, xóm Hoàng Diệu chia sẻ: Ở xóm Hoàng Diệu ai cũng biết đan nón, bố, mẹ dạy cho con rồi con dạy lại cho cháu. Dẫu bao đổi thay trong cuộc sống, các thế hệ người dân nơi đây vẫn âm thầm “giữ lửa” cho nghề. Người dân quan niệm, giữ nghề là giữ nét văn hóa quê hương. Để làm ra một chiếc nón hoàn chỉnh cần trải qua nhiều công đoạn và mất nhiều thời gian. Nguyên liệu để làm nón thường là thân mạy thành, mạy mè, lá cây mạy mười, lá chuối… Chiếc nón tuy đơn giản nhưng để hoàn thiện phải trải qua rất nhiều công đoạn cầu kỳ. Bắt đầu từ khâu chuẩn bị nguyên liệu cho đến khi hoàn thiện thành phẩm một chiếc nón chúp xà trải qua 3 công đoạn chính là tạo khung, tạo lớp lót giữa và cố định nón. 

Đầu tiên là lớp khung, lớp khung nón gồm có 2 phần là khung trên và khung dưới. Khung trên của nón, thường được làm từ thân cây mạy thàn, lớp dưới được làm từ thân cây mạy mè. Tùy vào kích thước của chiếc nón, thông thường với chiếc nón chúp xà có đường kính 30 cm, lớp mạy thàn được chẻ với độ dài từ 40 - 50 cm. Gồm có 56 thanh dày rộng 1cm đã được vót mỏng. Lớp mạy thàn được đan sít nhau, mỗi thanh mạy thàn đan cách nhau từ 3 - 5 cm, tạo thành những hình quả trám, mắt cáo nhỏ, đều và đẹp mắt. Khi đan đến những vòng cuối, mạy thàn được uốn chồng lên nhau tạo thành hình tròn vành nón gọi là khoằn trúc. 

Lớp mạy mè sẽ có kích thước nhỏ hơn. Thông thường với chiếc nón chúp xà có đường kính 30 cm, lớp mạy mè được chẻ với độ dài từ 30 - 40 cm, gồm có 32 thanh. Lớp mạy mè không cần phải đan quá sít vào nhau, thường thì các thanh được đan cách nhau từ 5 - 10 cm, tạo thành những hình quả trám, mắt cáo to, nắm đấm trẻ con có thể luồn qua được lớp mạy mè. Khi đan đến những vòng cuối, mạy mè được uốn chồng lên nhau tạo thành vành nón. 

Lớp giữa mạy thàn và mạy mè chính là lớp lá lót, làm từ lá của cây mạy mười và lá chuối khô. Lá của cây mạy mười và lá chuối sau khi hái về phải được phơi khô bởi nắng. Sau đó tùy vào kích thước của nón sẽ được cắt tỉa, sắp xếp sao cho kín hết phần khung nón. Thường sẽ là 2 lớp lá mạy mười kẹp giữa 1 lớp lá chuối khô. 

Lớp lá ở giữa sau khi đã được sắp xếp, nén chặt và cố định bởi hai lớp khung sẽ cần đến một công đoạn cuối cùng, đó là “Slam theo”. Slam trong tiếng dân tộc của người Nùng nghĩa là ba, theo nghĩa là que. Slam theo là 3 que dài đã được vót tròn, dài từ 100 - 150 cm. Được quấn quanh vành nón, cố định hai phần khung của nón và lớp lót ở giữa lại với nhau. 

Trong các công đoạn để tạo nên chiếc nón lá chúp xà thì công đoạn chẻ thân của các cây mạy thàn, mạy mè là khó và kỳ công nhất. Chẻ mỏng hay dày phụ thuộc vào độ khéo léo, tay nghề của người thợ. Khâu này rất quan trọng, kỳ công bởi nó quyết định đến chất lượng, độ bền, đẹp của chiếc nón. Các cây mạy thàn, mạy mè khi lấy về yêu cầu phải còn tươi để chẻ thành những lạt dây có độ dai nhưng vững chắc. Cây khô sẽ không thể uốn sợi lạt chẻ, dễ gãy, đứt vụn không tạo thành thanh dài. Nếu để lâu, các ống thân cây phải ngâm trong nước hoặc đổ đầy nước để chất gỗ của cây không bị khô, xơ. 

Chị Hoàng Thị Bay, xóm Hoàng Diệu chia sẻ: Tôi học và biết đan nón chúp xà từ bà và mẹ tôi. Tôi bắt đầu học đan nón chúp xà từ năm 15 tuổi, đến nay đã trên 30 năm. Mỗi ngày, một người thợ lành nghề chỉ làm được 2 chiếc nón chúp xà. Chính bởi sự tỉ mỉ, kỳ công để tạo nên chiếc nón chúp xà nên chiếc nón có độ bền, giá trị sử dụng lâu. 

Để làng nghề truyền thống được gìn giữ và ngày càng phát triển, người dân cần sự quan tâm hỗ trợ của chính quyền địa phương về vốn, quảng bá sản phẩm, tìm kiếm đầu ra thường xuyên cho sản phẩm, giúp tăng thu nhập, yên tâm ổn định sản xuất.  

Nón Lá Hoàng Diệu Chính Hãng

Để mua được sản phẩm chính hãng, với giá cả hợp lý, được tư vấn tận tình, kết hợp với dịch vụ giao hàng nhanh chóng, hãy liên hệ với chúng tôi ngay qua hotline hoặc đặt hàng trực tiếp ngay tại đây.

Hiện các sản phẩm của Hộ Kinh Doanh Hoàng Diệu được phân phối bởi Thương hiệu Việt nổi tiếng, nhằm đem đến tay người tiêu dùng sản phẩm chính hãng, đúng giá, đúng chất lượng. Mỗi sản phẩm của Công ty được nghiên cứu và sản xuất theo dây chuyền hiện đại bởi nhà máy đạt chuẩn GMP, đảm bảo an toàn thực phẩm, phù hợp theo tiêu chuẩn nhà sản xuất. 

Công ty Chúng tôi Cam kết bán hàng 100% chính hãng, đúng giá, đúng chất lượng sản phẩm, dịch vụ đã công bố trong gian hàng! Quý khách mua hàng được kiểm tra trước khi thanh toán:

• Được đổi trả nếu hàng bị lỗi hỏng không đặt yêu cầu do vận chuyển.
• Quý khách mua hàng thanh toán theo hình thức: Nhận hàng và gửi tiền cho người Ship hàng!
• Thời gian giao hàng: Đơn mua lẻ phụ thuộc vào đơn vị ViettelPost. Đơn mua Sỉ Chúng tôi sẽ thuê xe chuyên chở tận nơi nhận!
• Quý khách mua hàng bấm nút: Đặt Mua sau đó điền đầy đủ thông tin và ghi chú thời gian có thể nhận hàng.
• Công ty chúng tôi sẽ trực tiếp gửi hàng về địa chỉ Quý khách yêu cầu.
• Đơn cần Gấp trong phần Đặt Mua ghi chú: Gửi Grab và Quý khách tự trả phần phí này.
• Quý khách đặt đơn không cần đăng ký thành viên.

Hộ Kinh Doanh Hoàng Diệu

• Mã số thuế: 04101514270
• Địa chỉ: Xóm Hoàng Diệu, xã tự do, huyện Quảng Hòa Tầu, tỉnh Cao Bằng
• Điện thoại liên hệ: 0983837488 Or 0989219488
• Email: nonlahoangdieu@gmail.com