Về làng Lỗ Khê – Thăm đất Tổ Ca Trù

Cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 30 km về hướng Đông Bắc, Ca Trù Lỗ Khê được xem là một trong nhiều “Địa chỉ” văn hóa của thủ đô, bởi ở đây chính quyền và người dân luôn ý thức phát huy được truyền thống của mình qua các thế hệ. Rời xa nơi đô thị phồn hoa, nhộn nhịp đến đây chúng ta được trở về với sự bình yên cùng  thưởng thức nên văn hóa nghệ thuật truyền thống được lưu truyền.

Làng Lỗ Khê – Đất tổ Ca Trù

Làng Lỗ Khê, xã Liên Hà, Đông Anh Hà Nội, làng được hình thành từ lâu đời tới nay vẫn còn lữu giữ nhiều nét của một ngôi làng cổ với quần thể Đình, miếu, cổng, lũy làng, lễ hội và những làn điệu dân ca. Đặc biệt trong đó phải kể tới các hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian đặc sắc là hát Ca Trù.

Có thể nói hát cửa đình là tiền thân của hát Ca Trù, vừa là cỗ tinh thần để cúng Thành Hoàng tỏ lòng nhớ ơn và cũng là món ăn tinh thần của quần chúng nhân dân. Từ lâu đã trở thành nghi lễ, tín ngưỡng, tôn giáo của dân gian do giáo phường đảm nhiệm.

Xuất phát từ ý thức tự hào dân tộc, ông cha ta muốn thông qua hát cửa đình để giáo dục đấu tranh thiên nhiên và đấu tranh xã hội. Cho nên trước hết hát cửa đình phải trang nghiêm, cách hát phải minh bạch, điệu bộ phải đoan chính, lời hát rõ ràng.

Nội dung chương trình biểu diễn tế thần phải lấy những bài hát về lịch sử, ca ngợi sự nghiệp anh hùng, ca ngợi quê hương đất nước và chúc tụng dân làng là chính. Tồn tại gần 600 năm nay, các chủ Lỗ Khê tuy có đoạn thăng trầm nhưng khói hương ở nhà thờ Tổ không bao giờ ngừng kể, kể cả trong những năm tháng chiến tranh ác liệt và đến nay Ca Trù Lỗ Khê không chỉ dừng lại ở món ăn tinh thần giải trí như của các cụ ngày xưa mà còn là nét văn hóa dân gian đặc trưng cần được giữ gìn và phát huy nhất trong thời đại hội nhập và phát triển như hiện nay.

Người xưa có câu:

Sơn Tây đập đá nung vôi

Bắc Ninh thì phải thổi xôi nấu chè

Nam Định hầu điếu hầu xe

Lỗ Khê Hà Nội cho nghe Ca Trù

Câu ca dao giản dị này đã nhắc nhở chúng ta về một địa chỉ văn hóa ý nghĩa của Thủ Đô, làng Ca Trù Lỗ Khê cái nôi của loại hình nghệ thuật từng được Unesco vinh danh là di sản phi vật thể của nhân loại.

Thăng trầm ca trù Lỗ Khê

Nằm ở ngoại thành Hà Nội đến nay Lỗ Khê vẫn giữ nguyên những nét đẹp hiền hòa và bình dị của một vùng quê Đồng Bằng Bắc Bộ. Đình ca công Lỗ Khê nằm ở giữa làng, được xây cất đơn xơ theo lối kiến trúc cổ xưa, cách đây hơn 600 năm hai họ Nguyễn Văn và Nguyễn Thế đã lập nên ngôi đình này để khắc ghi công đức của hai vị Tổ Nghề.

Ông Đinh Dự và bà Bạch Hoa Công chúa dẫu trải qua bao mưa nắng thăng trầm, nơi đây vẫn giữ lại được những bảo vật quý hiểm của lịch sử, trong đó đáng kể nhất là Bản Thần Tích Tổ Ca Trù Lỗ Khê có tuổi đời hơn nửa thiên niên kỷ.

Là cái nôi của Ca Trù nhưng nghiệp hát Ca Trù ở Lỗ Khê không phải là không có những lúc lao đao. Sau năm 1954 vì những hiểu lầm mang tính lịch sử, người ta đã nhìn loại hình nghệ thuật này bằng con mắt thiếu thiện cảm. Vậy nên Ca Trù gần như vắng bóng trong dân gian, những danh ca vang bong một thời lặng lẽ cất tay đàn tay phách, cất luôn cả những điệu hát nhạc nhả tơ làm nức nở lòng người.

Phải mấy thập kỷ qua đi án oan ấy mới được gỡ bỏ, các kép hát xưa kia dần được tụ hội lại để tiếp tục dâng lời ca tha thiết cho đời. Ngày nay đất Lỗ Khê đã vực dậy được nét tinh hoa một thửa, một năm 2 lần vào ngày mồng 6 tháng 4 và ngày 13/11 âm lịch, người làng Lỗ Khê tổ chức hát thờ tại đình ca công. Đó là dịp trọng đại để những người conn xa xứ khắp nơi tụ hội về tưởng nhớ công đức cha ông và khắc cốt ghi tâm lề lối hát Ca Trù của làng.

TVC tìm hiểu về miền Ca Trù Lỗ Khê

Phải khẳng định một điều rằng, Ca Trù là một đỉnh cao nhất trong nghệ thuật Cung Đình Việt Nam không dễ để tất cả chúng ta hiểu và thưởng thức ngay được. Vậy mà ở Lỗ Khê ta lại bắt gặp được nhưng ca nương rất trẻ… Có thể nói rằng Lỗ Khê không phải điểm đến để du lịch vui chơi nhưng Lỗ Khê là nơi mà ta có thể nghe được những âm vang. Từ một nền văn hóa lâu đời để cảm nhận về dấu ấn tâm hồn Việt và hơn thế để thấy rằng những tinh hoa nghệ thuật của dân tộc luôn trường tồn theo năm tháng.

Cùng với sự hồi phục nghệ thuật Ca Trù trong cả nước thì Lỗ Khê - Nơi đất tổ ca trù cũng đã có những cống hiến, những nỗ lực không nhỏ để vực dậy làn điệu ca trù những tưởng đã bị lãng quên.