Lễ hội nghinh Ông Cần Giờ - Nét đẹp văn hóa chưa bao giờ mất

Cũng như nhiều tỉnh ven biển nước ta lễ hội Nghinh Ông là lễ hội lớn nhất của ngư dân huyện Cần Giờ TP.HCM, với quan niệm Cá Ông là vị cứu tinh của những người đánh cá và làm nghề trên biển. Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ đã được tổ chức trang trọng vào dịp rằm tháng 8 hàng năm, hàng trăm ghe tàu đã được trang hoàng cờ hoa rực rỡ cùng giong thuyền ra biển làm lễ cúng cầu một mùa gió lặng biển hòa, cầu một mùa biển bội thu mới.

Cần giờ vào ngày tháng 8 đường xá tràn ngập không khí của lễ hội, như các tỉnh miền ven biển khác trên khắp cả nước lễ hội Nghinh Ông được xem như cái Tết cổ truyền thứ 2 của ngư dân Cần Giờ, TP.HCM. Gắn liền với tục thờ cùng Cá Ông và cùng với các hoạt động lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa, lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ đã thể hiện tập quán dân gian tín ngưỡng phổ biến và thân thuộc với người dân địa phương.

Lễ hội còn có các tên gọi khác như: Lễ rước cốt Ông, Lễ cầu ngư, Lễ tế cá Ông, Lễ cúng Ông, Lễ nghinh Ông, Lễ nghinh Ông Thủy tướng... Nhưng tất cả đều có chung một quan niệm rằng cá "Ông" là thần bảo trợ nghề cá và các nghề trên biển nói chung và từ đó trở thành tín ngưỡng của ngư dân.

Ngày 15/8 không khí lễ hội đã diễn ra nhộn nhịp ở bên ngoài lăng với nhiều hoạt động văn hoá sôi nổi, sáng ngày 16/8, khoảng 10h, các vị trong hội lăng trong trang phục chỉnh tề làm lễ rước kiệu của Nam hải Tướng quân xuống thuyền rồng ra biển.

Đoàn ghe nghinh xuất phát tại bến đò Cần Giờ - Vũng Tàu, dọc theo đường rước, ngư dân sống trên biển và bà con hai bên phố bày lễ vật nghênh đón, khói nhang nghi ngút. Cùng với thuyền rồng rước thuỷ tướng, có hàng trăm ghe lớn nhỏ, trang hoàng lộng lẫy, cờ hoa rực rỡ tháp tùng ra biển nghênh ông. Trước mũi ghe là hương án và mâm lễ vật. Trên các ghe lớn nhỏ này có chở hàng ngàn khách và bà con tham dự đoàn rước. Đoàn rước đi khoảng hai giờ thì quay về bến nơi xuất phát, rước ông về lăng ông Thuỷ tướng. Tại bến một đoàn múa lân, sư tử, rồng đã đợi sẵn để đón ông về lăng.

Truyền thuyết “Đức Ngài Cá Ông”

Theo dân gian truyền miệng, đức tin của những người con xứ biển luôn hướng về hai hình tượng tâm linh lớn nhất là Mẹ Quan Âm Nam Hải và Đức Ngài Cá Ông. Dù là ngư dân kéo lưới thả chài ở đâu đi chăng nữa, ai cũng tâm niệm khi đi biển gặp sóng to gió lớn, nếu cầu xin Ðức Ngài hiển linh thì Ðức Ngài sẽ hiện lên trong xác của một cá Voi khổng lồ hộ tống tàu bè cập bến an toàn.

Chính vì sự lưu truyền đó mà cá Ông hay cá Voi là một linh vật, một vị thần phù trợ hết sức linh thiêng đối với người đi biển. Mỗi khi cá Ông gặp nạn, xác trôi dạt vào bờ đều được những ngư dân tổ chức an táng thật trang trọng và tổ chức thờ cúng. Từ truyền miệng, niềm tin này lớn dần và trở thành tín ngưỡng phổ biến của ngư dân, cầu mưa thuận gió hòa, cầu quốc thái dân an, đặc biệt cầu mong sự an toàn cho những người đi biển…

Sẽ có rất nhiều du khách không hiểu lấy cơ sở từ đâu mà ngư dân lại có niềm tin đó, nhưng tôi tin khi tận mắt thấy bộ cốt (xương) dài tới 12 mét của “Ðức Ngài Cá Ông” (gặp nạn trôi dạt vào bờ từ năm 1971), hiện được thờ cúng tại miếu Nam Hải Tướng Quân (Lăng Ông thủy tướng) tại huyện Cần Giờ.

Theo lời dẫn của người vạn trưởng, bộ cốt ở dọc sống lưng của Ngài không nhô cao như thường thấy, mà lõm sâu bè như một chiếc ghe, như thể, Ngài đã dùng phần lưng của mình để nâng tàu, ghe mà kéo đi, để ngư dân về lại được đất liền.

Không biết thực hư ra sao nhưng đối với hầu hết ngư dân thì Nam Hải Tướng Quân là có thật và là vị cứu tin đáng tin cậy giữa bao la trời, biển. Vậy là, hàng năm cứ đến rằm tháng Tám, nhân dân khắp huyện Cần Giờ lại tưng bừng tổ chức hội “Nghinh Ông Thủy tướng” với những phong tục truyền thống.

Lễ hội Nghinh Ông - Nét văn hóa mặn mà xứ biển

Để tưởng nhớ công ơn Cá Ông người dân Cần giờ hàng Năm vẫn làm lễ tế trang trọng tại Lăng Ông Thủy Tướng. Lăng Ông Thủy Tướng trước kia có tên gọi là Miếu Hải Thần là nơi thờ cúng các vị Thần biển của ngư dân, đến thời nhà Nguyễn nơi đây còn là nơi quan lại nhà Nguyễn cúng lễ cầu mong cho thuyền bè thuận buồm xuôi gió, Lăng Ông Thủy Tướng được dựng lên trên nền miếu Hải Thần cũ. Từ 1816-1913 Lăng Ông di chuyển đến địa điểm mới do biển xâm lấn và lễ cúng nghinh diễn ra vào ngày rằm tháng 8 hàng năm.

Trải qua nhiều khó khăn và chiến tranh ác liệt tục lệ Nghinh Ông vẫn được người dân huyện Cần Giờ duy trì cho đến tận ngày nay, trong lăng vẫn giữ bộ hài cốt của cá Voi dài 12m được những ngư dân Cần Giờ giữ gìn cẩn thận.

Lễ Nghinh Ông gắn liền với đời sống tâm linh của người dân huyện Cần giờ đó còn là một tập quán, tín ngưỡng quen thuộc, qua năm tháng lễ hội cũng được thay đổi cho phù hợp với thực tế đời sống. Lễ Thượng Kỳ là một trong những cải biên như một cách thể hiện tinh thần uống nước nhớ nguồn, nhớ người đã khuất.

TVC giới thiệu lễ Nghinh Ông Cần Giờ

Vạn Trưởng Hội Vạn Lặc cùng người đứng đầu chính quyền kéo cờ tại Lăng Ông Thủy Tướng, lễ Thượng cờ mở đầu cho rất nhiều lễ hội diễn ra sau đó. Những ngư dân Cần Giờ đã bắt đầu cho ghe thuyền cập bến chuẩn bị soạn sửa trang hoàng mừng lễ hội, tại Cầu Cảng nhiều ghe thuyền vẫn tấp nập buôn bán sau một ngày giông thuyền ra khơi. Tuy nhiên lễ Nghinh Ông vốn được xem như cái Tết cổ truyền thứ 2 của ngư dân đã được họ chuẩn bị từ rất sớm.

Đối với ngư dân huyện Cần giờ lễ hội Nghinh Ông không chỉ đóng vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh mà còn là dịp nghỉ ngơi vui chơi sau một năm làm việc vất vả.

So với lễ hội Nghinh Ông từ thời Nguyễn, lễ hội Nghinh Ông ngày nay có những cải biên, đổi mới phù hợp với thực tế cuộc sống để tưởng nhớ những ngư dân đã khuất, những người đã phong mạng ngoài khơi xa, người dân huyện Cần giờ tổ chức lễ tế bạn cũ lái xưa ngay trước thềm lễ rước Nghinh. Một nén nhang tưởng nhớ bạn cũ nhớ Tiền Hiền, Hậu Hiền trong nghề đi biển.

Cùng rất nhiều trò chơi dân gian mang đậm nét sắc thái văn hóa cư dân biển, lễ thả đèn hoa đăng trên biển cũng là một điểm nhấn mới. Ngư dân Cần Giờ cùng nhau giông thuyền ra khơi khi con nước lên. Hoa đăng được thả tử thuyền chính rồi trôi ra con nước xa để tưởng nhớ những người đã khuất, lễ thả hoa đăng cũng mang một ý nghĩa sâu sắc khác biệt so với những lễ hội Nghinh Ông khác.

Trong chính lễ Ngai thờ của Cá Ông được rước từ Lăng Ông Thủy Tướng ra bến đò đưa lên thuyền Nghinh. Theo thuyền Nghinh hàng trăm ghe thuyền cùng ra khơi, các ghe thuyền đều đã được người dân trang hoàng rực rỡ như cách họ trang hoàng nhà cửa trong các dịp lễ Tết để đón chào một năm làm ăn may mắn và thuận lợi. Theo quan niệm xưa càng nhiều tàu thuyền đi rước Nghinh mùa cá năm đó sẽ là một mùa bội thu, tôm cá đầy ghe, biển thuận gió hòa.

Đến vùng biển giao lưu giữa 3 con nước lớn và nơi tập trung của nhiều loại cá thân mềm, thức ăn của cá voi thì thuyền Nghinh dừng lại và bắt đầu cúng tế với các nghi lễ dâng hương thỉnh Ông, cầu Ông ban phước lành, rước Ông và cầu khấn những hồn vía trong đại dương phù hộ cho những ngư dân đi biển.

Nếu như lễ cầu ngư cho mua thuận gió hòa, quốc thái dân an, cầu sự linh thiêng của Cá Ông sống cứu người trên biển thì lễ Nghinh Ông cầu linh hồn của Cá Ông theo sắc phong thần có  từ thời Nguyễn. Người dân miền biển tin rằng Cá Ông như con người, sau khi chết đi thân xác tiêu tan nhưng tâm hồn vẫn còn đó, do đó lễ Nghinh Ông là rước linh hồn Cá Ông về trên ghe, rước và tưởng nhớ cả những chiến sĩ trận vong và đồng bào tử nạn.

Theo ghe chính các ghe gia đình theo đoàn rước cũng bày biện mâm lễ, họ cúng tạ lễ và cầu một mùa bội thu. Trên bờ đội lân sư rồng múa, những ông Phúc, Lộc, Thọ cùng cờ trống rộn ràng sẵn sàng rước thuyền Nghinh cập bến.

Khi đoàn rước Nghinh Ông về tới Lăng nghi lễ Xây Chầu và Đại Bội với cờ xí  nhạc lễ, phẩm phục được bắt đầu. Xây Chầu và Đại Bội là những nghi thức thể hiện sự vui mừng khi được Thần về ngự trong Lăng, Đại Bội chính là diễn xướng cho Ông xem, hát Bội là sự điều khiển của người cầm Chầu.

Ngoài lễ chính còn có các hoạt động đan xen cho sắc màu lễ hội thêm phong phú và đặc sắc.

Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ đã được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2013, với những nghi lễ cổ truyền của một cửa biển đầu tiên của thời mở cõi nên phong tục thờ cúng Cá Ông diễn ra hàng năm đã lưu giữ được rất nhiều những giá trị văn hóa truyền thống.

Mua gì làm quà khi đến du lịch Sài Gòn?

Bánh pía sầu riêng

Bánh pía là món ăn truyền thống của người Nam Bộ, nhân bên trong của bánh được làm từ đậu xanh xay nhuyễn với sầu riêng. Nếu ai không ăn được sầu riêng thì hãy chọn loại nhân đậu xanh, chỉ có một chút mùi sầu riêng thôi. Bánh được đóng gói đẹp mắt và bảo quản được trong nhiều ngày.

Địa chỉ bán bánh pía sầu riêng là:

• Cửa hàng Tân Huê Viên: 116C Nguyễn Thị Nhỏ, Phường 15, Quận 5, TP.HCM
• Bánh pía Hưng Thành: 758/28/26 Xô Viết Nghệ Tĩnh, Phường 25, Quận Bình Thạnh, TP.HCM
• Bánh pía Tân Hưng Lợi: 418/45 Hồng Bàng, Phường 16, Quận 11, TP. HCM

Cơm cháy chà bông

Khác với cơm cháy ở Ninh Bình, cơm cháy Sài Gòn được tẩm ướp với nhiều loại gia vị khác nhau, bề mặt được phủ một lớp chà bông mang đến hương vị mằn mặn, cay cay.

Theo kinh nghiệm du lịch Sài Gòn, địa chỉ bán cơm cháy chà bông là:

• Cô Út Sài Gòn: Cống Quỳnh, quận 1, TP.HCM
• Cơm cháy chà bông Sài Gòn: 606/93 Đường 3 tháng 2, phường 14, quận 10, TP.HCM
• Cơm cháy gia truyền: 221/17 Võ Văn Tần, Phường 5, Quận 3, TP.HCM

Bánh dừa nướng

Một trong những đặc sản ở Sài Gòn mua về làm quà mà bạn không thể bỏ qua đó là bánh dừa nướng. Món ăn này được làm từ nguyên liệu chính là dừa, đường, mạch nha sau đó đem nướng mà không bị làm mất mùi vị của ngọt, thơm của dừa.

Địa chỉ bán bánh dừa nướng như là:

• Bánh dừa nướng Quảng Nam: 36/15A Đường Số 22, Phước Long B, Quận 9, TP.HCM.
• Bánh dừa nướng Thái Bình: 19/2A đường TL37, phường Thạnh Lộc, Quận 12, TPHCM.

Trà Phúc Long

Nếu ai đó hỏi bạn về một quán trà nổi tiếng ở Sài Gòn thì đó chính là trà Phúc Long, có hương vị rất đặc biệt, trà này để làm quà là một lựa chọn vô cùng hợp lý. Trà Phúc Long rất dễ uống, không giống như trà ở ngoài Bắc, trà được bảo quản trong túi giấy hoặc trong hộp, có giá từ 30-250.000đ tùy vào từng loại và kích cỡ.

Cho đến tận ngày nay lễ hội Nghinh Ông vẫn đóng vai trò hết sức quan trọng trong đời sống của người dân Cần Giờ, Cá Ông vẫn là chỗ dựa tinh thần trong những ngày họ lênh đênh trên biển đối mặt với sóng to gió lớn và lễ hội Nghinh Ông vẫn là dịp họ thể hiện lòng thành của mình với đức tin ấy là dịp sum họp nghỉ ngơi sau một năm làm ăn vất vả.

“Dù ai đi ngược về suôi nhớ rằm tháng 8 Nghinh Ông cùng về”

Du khách có dịp tham gia lễ hội truyền thống, tham gia các hoạt động lễ hội trang trọng và nhộn nhịp. Qua đó có thể thấy lễ hội Nghinh Ông vẫn còn đóng vai trò hết sức quan trọng đối với đời sống văn hóa tinh thần của người dân địa phương.